Trong bối cảnh môi trường kinh doanh Việt Nam ngày càng hội nhập và biến động nhanh chóng, việc nắm bắt kịp thời các chính sách thuế mới là yếu tố then chốt để doanh nghiệp tránh rủi ro, tối ưu hóa chi phí và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Năm 2025 đánh dấu một mốc quan trọng với sự ra đời của Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) số 67/2025/QH15, được Quốc hội thông qua và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/10/2025. Luật này áp dụng cho kỳ tính thuế TNDN từ năm 2025 trở đi, thay thế hoàn toàn các quy định cũ và mang đến nhiều thay đổi nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đồng thời tăng cường tính minh bạch trong quản lý thuế. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về biểu thuế suất, các ưu đãi miễn giảm thuế, cùng những lưu ý quan trọng dành cho bộ phận kế toán, giúp doanh nghiệp chủ động lập kế hoạch, tránh sai sót trong kê khai và quyết toán.
Biểu thuế TNDN 2025: Các mức cơ bản và thuế suất ưu đãi
Luật TNDN 2025 duy trì thuế suất cơ bản ở mức 20% đối với phần thu nhập chịu thuế thông thường của hầu hết doanh nghiệp, đảm bảo tính ổn định và phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, để hỗ trợ các doanh nghiệp quy mô nhỏ – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam – luật giới thiệu các mức thuế suất ưu đãi dựa trên doanh thu hàng năm. Cụ thể, thuế suất 15% áp dụng cho doanh nghiệp có tổng doanh thu không vượt quá 3 tỷ đồng, giúp giảm gánh nặng thuế cho các doanh nghiệp siêu nhỏ và mới khởi nghiệp. Đối với doanh nghiệp có doanh thu từ trên 3 tỷ đồng đến không quá 50 tỷ đồng, thuế suất là 17%, tạo điều kiện thuận lợi hơn để họ mở rộng hoạt động mà không bị áp lực thuế cao.
Lập luận logic đằng sau các mức ưu đãi này là khuyến khích sự phát triển bền vững của doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), vốn thường gặp khó khăn về vốn và cạnh tranh. Tuy nhiên, để tránh lạm dụng, luật quy định rõ ràng rằng các thuế suất ưu đãi này không áp dụng trong trường hợp doanh nghiệp trải qua sáp nhập, hợp nhất, chia tách, chuyển đổi loại hình hoặc các tình huống khác do Chính phủ quy định. Điều này đảm bảo tính công bằng và ngăn chặn việc “lách luật” để hưởng ưu đãi không hợp lý, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp duy trì hoạt động độc lập và minh bạch.
Các dự án ưu đãi đặc biệt: Miễn và giảm thuế
Bên cạnh thuế suất ưu đãi dựa trên doanh thu, Luật TNDN 2025 mở rộng các chính sách miễn giảm thuế cho các dự án đầu tư chiến lược, tập trung vào lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và địa bàn kinh tế – xã hội khó khăn. Điều này phản ánh chiến lược quốc gia nhằm thúc đẩy tăng trưởng chất lượng cao và thu hút đầu tư. Cụ thể, các dự án đủ điều kiện có thể được miễn thuế tối đa 4 năm kể từ khi phát sinh thu nhập chịu thuế, sau đó giảm 50% số thuế phải nộp trong tối đa 9 năm tiếp theo. Các lĩnh vực ưu tiên bao gồm công nghệ cao, nghiên cứu phát triển, sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ và dự án tại khu kinh tế hoặc địa bàn đặc biệt khó khăn.
Đối với doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo – một trụ cột của nền kinh tế số – luật quy định ưu đãi riêng: miễn thuế 2 năm đầu, theo sau là giảm 50% trong 4 năm tiếp theo. Ngoài ra, theo Nghị quyết 198/2025/QH15, DNNVV mới thành lập được miễn thuế TNDN trong 3 năm kể từ ngày cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu, giúp giảm áp lực tài chính ở giai đoạn khởi đầu. Các ưu đãi này không chỉ giảm chi phí mà còn khuyến khích đầu tư dài hạn, tạo động lực cho doanh nghiệp đổi mới và mở rộng. Tuy nhiên, để hưởng lợi, doanh nghiệp phải đáp ứng nghiêm ngặt các điều kiện, tránh tình trạng ưu đãi bị lạm dụng dẫn đến thất thu ngân sách nhà nước.
Những lưu ý kế toán và thuế quan trọng cần biết
Để đảm bảo doanh nghiệp tận dụng tối đa ưu đãi mà không vi phạm pháp luật, bộ phận kế toán cần chú trọng các quy định về thời điểm áp dụng, điều kiện hưởng ưu đãi và các thủ tục kê khai. Luật có hiệu lực từ 01/10/2025 và áp dụng cho toàn bộ kỳ tính thuế năm 2025, nhưng phần thu nhập phát sinh trước ngày này vẫn tuân theo luật cũ, đòi hỏi kế toán phải phân tách rõ ràng để tránh nhầm lẫn trong quyết toán.
Về điều kiện hưởng ưu đãi, doanh nghiệp phải thực hiện đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ và nộp thuế theo kê khai đúng hạn. Ưu đãi không áp dụng cho các trường hợp sáp nhập, chia tách, hợp nhất hoặc chuyển đổi chủ sở hữu. Nếu doanh nghiệp có quan hệ liên kết mà bên liên kết không đủ điều kiện, toàn bộ ưu đãi có thể bị loại bỏ. Hơn nữa, kế toán phải hạch toán riêng thu nhập được ưu đãi so với thu nhập thông thường; nếu không tách biệt được, phải phân bổ theo tỷ lệ doanh thu hoặc chi phí, đảm bảo tính chính xác và minh bạch.
Vấn đề chuyển lỗ và lập quỹ khoa học công nghệ (KH&CN) cũng được quy định chặt chẽ hơn. Doanh nghiệp có thể chuyển lỗ sang các năm sau tối đa 5 năm liên tục, giúp bù đắp thiệt hại từ hoạt động kinh doanh. Đồng thời, doanh nghiệp được trích tối đa 20% thu nhập tính thuế hàng năm vào Quỹ KH&CN, với điều kiện sử dụng đúng mục đích trong vòng 5 năm, thúc đẩy đầu tư vào nghiên cứu phát triển.
Về tạm nộp và quyết toán, doanh nghiệp phải tạm nộp thuế TNDN hàng quý và quyết toán cuối năm. Tổng số tạm nộp 4 quý không được thấp hơn 80% số thuế phải nộp theo quyết toán; nếu vi phạm, doanh nghiệp sẽ bị truy thu kèm phạt chậm nộp, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dự báo chính xác dòng tiền và thu nhập.
Luật còn mở rộng các khoản thu nhập miễn thuế tại Điều 4, bao gồm thu nhập từ góp vốn, mua cổ phần, liên doanh trong nước (nếu bên nhận vốn đã nộp thuế), thu nhập từ tài trợ giáo dục, nghiên cứu khoa học, văn hóa, nghệ thuật, từ thiện (sử dụng đúng mục đích), và thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải (CERs) được cơ quan thẩm quyền xác nhận. Tuy nhiên, thu nhập từ chuyển nhượng dự án đầu tư, bất động sản, quyền tham gia dự án hoặc khai thác tài nguyên thường không được hưởng ưu đãi và không bù trừ lỗ với các hoạt động khác, nhằm ngăn chặn gian lận thuế.
Những chú ý cho doanh nghiệp trong năm chuyển giao 2025
Năm 2025 là giai đoạn chuyển tiếp giữa luật cũ và mới, đòi hỏi doanh nghiệp phải hành động chủ động để tránh rủi ro. Trước hết, cần xác định chính xác phần thu nhập phát sinh từ 01/10/2025 để áp dụng luật mới, thông qua hệ thống kế toán chi tiết. Kế toán nên kiểm tra xem doanh nghiệp có thuộc diện ưu đãi (như DNNVV mới, lĩnh vực công nghệ cao hoặc đổi mới sáng tạo) để chuẩn bị hồ sơ chứng minh.
Hơn nữa, việc chuẩn hóa hệ thống kế toán, hóa đơn – chứng từ ngay từ bây giờ là bắt buộc để đáp ứng điều kiện ưu đãi. Doanh nghiệp cần tách bạch rõ ràng thu nhập ưu đãi và thu nhập thường trong sổ sách, đồng thời theo dõi chặt chẽ tạm nộp thuế để đảm bảo đạt ít nhất 80% quy định, tránh phạt. Khi quyết toán, kiểm tra kỹ các khoản miễn thuế như góp vốn, tài trợ hoặc CERs để đảm bảo đủ điều kiện chứng minh.
Đối với doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chuyển nhượng dự án hoặc có quan hệ liên kết phức tạp, việc tham khảo ý kiến đơn vị kế toán/thuế chuyên nghiệp là cần thiết để tránh sai sót, giảm thiểu rủi ro truy thu và tranh chấp. Tóm lại, Luật TNDN 2025 không chỉ mang lại cơ hội giảm thuế mà còn đòi hỏi sự chuyên nghiệp cao hơn trong quản lý, giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài.